پای پرانتزی حالتی است که درآن زمانی که فرد پاهای خود را به یکدیگر می چسباند، زانوها همچنان از هم فاصله دارند . 

علت پای پرانتزی چیست؟

اکثر کودکان بین 1 تا 2 سال دارای پاهای پرانتزی می باشند. این الگوی رشد طبیعی، ژنو واروم نام دارد (ژنو به معنی زانو می باشد). از علل شایع پای پرانتزی کمبود ویتامین D است.  از علل مهم ایجاد پای پرانتزی پس از دو سالگی، بیماری بلانت می باشدکه در این بیماری نادر، یک طرف ساق پا (استخوان درشت نی) رشد غیرطبیعی دارد. در برخی از موارد نادر، ممکن است عارضه هایی چون  آرتروز، عفونت، تومور و یا بیماری های استخوانی منجر به ایجاد پای پرانتزی در کودکان شوند .

از دیگر علل می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• بیماریی های که باعث کاهش ماده معدنی استخوان می شوند (مثل بیماری راشیتیسم و استئومالاسی)
• به دنبال ضربات وارده (به ویژه به صفحه رشد)
• پارگی رباط های زانو
• شکستگی های انتهایی استخوان ران که منجربه بد جوش خوردن شده اند
• شکستگی قسمت فوقانی استخوان درشت نی (به علت بد جوش خوردن)

 

یکی از علائم رایج پاهای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان، الگوی راه رفتن ناخوشایند و غیر هماهنگ است.

نشانه ای که اغلب کودکان مبتلا به پاهای پرانتزی دارند به داخل بودن پا و یا انحراف پا رو به داخل نامیده می شود.

با وجود اینکه که پاهای پرانتزی معمولا باعث درد نمی شوند، طولانی شدن حالت پرانتزی در نوجوانی می تواند باعث ایجاد ناراحتی هایی در ران شده یا به علت افزایش استرس در این مفاصل باعث ایجاد درد زانو / مچ پا شود.

بیماران مبتلا به پاهای پرانتزی نیز اغلب ممکن است دچار لغزش شده یا تعادل خود را از دست بدهند .

چگونگی تشخیص زانوی پرانتزی توسط پزشک

برای تشخیص پرانتزی بودن پای شما یا کودک شما، در ابتدا پزشک به دقت به وضعیت پاها نگاه می کند. چیزی که پزشک در حین بررسی پاها به دنبال آن است، این است که آیا زمانی که بیمار کاملا صاف خوابیده است، زانوهای او چه میزان از هم فاصله دارند. برای آن که پزشک بررسی کند که علت پرانتزی شدن پاها، چه بیماری یا مشکل زمینه ای بوده است، انجام برخی آزمایشات و تست های تشخیصی مانند آزمایش خون ضروری است ، همچنین ممکن است طی فرآیند تشخیصی، از تصاویر رادیوگرافی نیز استفاده شود .

آیا زانوی من پرانتزی است؟
برای این که بتوانید زانوی پرانتزی را تشخیص دهید، باید از فرد بخواهید به صورت طاقباز روی کمر خود دراز بکشد. سپس هر دو پا را در حالت آزاد، کنار هم قرار داده تا بتوانید فاصله دو کندیل داخلی ران ها را اندازه گیری کنید .

تشخیص زانوی پرانتزی برای کسی که اطلاعات درستی از این ناهنجاری ندارد سخت تر است؛ مگر این که این تغییرشکل آن قدر زیاد شده باشد که حتی افراد غیرمتخصص نیز بتوانند زانوی پرانتزی را از زانوی سالم تشخیص دهند.فاصله دو کندیل داخلی ران در زانوی پرانتزی درجه های مختلفی دارد.

در درجات خفیف این ناهنجاری، فاصله دو کندیل داخلی ران به 2.5 سانتی متر می رسد . در دموارد متوسط این فاصله 2.5 تا 5 سانتی متر بوده و اگر همین فاصله بیشتر از 5 تا 7.5 سانتی متر باشد، زانوی پرانتزی وارد فاز شدید خود می شود. در موارد خیلی شدید فاصله دو کندیل داخلی ران از 7.5 سانتی متر نیز می گذرد.

روش اندازه گیری زانوی پرانتزی

برای اندازه گیری این اختلال فرد بدون کفش و جوراب در حالی که زانوها و ران ها وی دیده می شود بدون هیچ گونه انقباض غیر طبیعی در عضلات ناحیه ران می ایستد. زانو باید در حالت اکستنشن کامل قرار گرفته و قوزک های دو پا به گونه ای به هم بچسبد که استخوان کشکک به روبرو باشند.در این حالت فاصله بین دو کندیل داخلی رانها (فوق لقمه داخلی ران) به وسیله متر نواری، خط کش، کولیس و یا کالیپر مخصوص اندازه گیری و ثبت می شود. در برخی متون بیشترین فراوانی بین این دامنه 2 تا 4 سانتی متر قید شده است .

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در اغلب موارد، کودک شما احتمالا کاملا نرمال است و مشکل پای پرانتزی در کوتاه مدت برطرف می شود. در صورتی که در مورد این مشکل ابراز نگرانی می کنید، کودک خود را نزد پزشک ببرید تا پزشک نحوه راه رفتن او را بررسی کند. در صورتی که دلیلی برای نگرانی وجود داشته باشد، پزشک متوجه آن می شود .

در صورتی که کودک کمتر از ۲ سال سن دارد، از سلامتی بدنی قابل قبولی برخوردار می باشد و انحنا در هر دو پا متقارن می باشد، احتمالاً پزشک به انجام آزمایشات تکمیلی نیاز ندارد.
با این حال در صورتی که یکی از پا ها نسبت به دیگری از انحنای بیشتری برخوردار است، انحنا تا دوسالگی هم رو به بهبود نرفته و یا بعد از دو سالگی همچنان مشهود است، احتمالاً پزشک آزمایش خون و یا تصویربرداری ایکس ری x-ray درخواست می کند.

اغلب کودکان تا سن دو سالگی از بیماری زانوی پرانتزی رهایی پیدا می کند. در صورتی که کودک هنوز در این سن از مشکل رنج می برد، زمان آن می رسد که بار دیگر به پزشک مراجعه کنید .

در صورتی که این مشکل یک طرف پای شما را تحت تاثیر قرار می دهد یا با گذشت زمان بجای بهتر شدن، شدت پیدا می کند، زمان آن رسیده که به پزشک مراجعه کنید .

به طور خلاصه، زمان های مراجعه به پزشک برای مشکل پرانتزی شدن پای شما شامل موارد زیر می شود :

کودک شما دو ساله است و وضعیت زانوی پرانتزی وی در حال بدتر شدن است

یک پا بیشتر از پای دیگر پرانتزی می شود

انگشتان پای کودک در حین راه رفتن به سمت داخل کشیده می شود(به این مشکل اغلب چرخش پنجه پا به داخل گفته می شود ).

قد کودک شما با توجه به سنش کوتاه است، نمی تواند به راحتی راه برود، نمی تواند به راحتی صاف بایستد .

زاویه زانوها یا پاها منجر به درد پا در کودکان وبروز مشکل درحین راه رفتن می شود .مطابق معمول، در صورتی که در مورد نحوه راه رفتن نوزاد خود نگران هستید، به پزشک مراجعه کنید. همیشه ایمن بودن از نگران بودن بهتر است .

پا و زانوی پرانتزی چگونه درمان می شود

برای نوجوانان و افراد بزرگسال بسیار مهم است که با روش های اصلاح زانوی پرانتزی آشنا باشند، چرا که معمولا در ورای بدشکلی و پرانتزی بودن پاها، مشکلات و آسیب های بسیار جدی تری وجود دارند که لازم است برای درمان و رفع آن ها اقدام شود. علاوه بر این در صورتی که برای درمان زانوی پرانتزی هیچ اقدامی صورت نگیرد، این اختلال در آینده موجب عوارض جدی تری مانند آرتروز زانو می شود .

بریس (زانو بند مخصوص)

برخی بریس های ارتوپدی (زانوبندهای مخصوص) برای اصلاح زانوی پرانتزی طراحی شده اند. البته این بریس ها برای استفاده در سن مناسب طراحی شده اند و معمولا برای افراد بزرگسال تجویز نمی شوند، چرا که رشد استخوانی در افراد بزرگسال کامل شده است و بنابراین استفاده از بریس نمی تواند تغییری در نحوه ی رشد استخوان ایجاد کند. این بریس ها بیش از همه برای کودکان 2 تا 3 سال مناسب است که هنوز استخوان های آن ها رشد زیادی خواهند داشت .

ورزش

ورزش های مخصوص اصلاح زانو پرانتزی موجب تقویت عضلات ران پا و پشتیبانی بیشتر از مفصل زانو می شوندکه البته این تمرینات تاثیر بسیار کمی در اصلاح حالت پرانتزی بودن پاها دارند . این تمرینات تنها برای افرادی موثرند که میزان خمیدگی و انحراف پای آن ها، خفیف است . معمولا برای اصلاح پای پرانتزی، تمریناتی تجویز می شوند که موجب تقویت عضلات ران پا می شوند. این تمرینات موجب می شوند که فشار کمتری بر مفاصل و تاندون های پا وارد شود . انجام حرکات چرخش مفصل لگن و ران به طرفین نیز می تواند در اصلاح زانوی پرانتزی موثر باشد چرا که عضلات جمع کننده ی ران پا در ناحیه بالای ران و لگن را تقویت می کنند. در صورتی که در این عضلات هر گونه عدم تعادل وجود داشته باشد، می تواند موجب پرانتزی شدن پاها شود .

ماساژتراپی

اثر آن ثابت شده نمی باشد و توصیه نمی شود.

کفی و کفش طبی

اثر آن ثابت شده نمی باشد و بطور معمول تجویز نمی شود.

تجویز ویتامین D

پای پرانتزی ممکن است در اثر کمبود ویتامین D نیز ایجاد شود. برای مثال نرمی استخوان ( که اساساً در اثر کمبود ویتامینD بروز می کند ) می تواند موجب ایجاد پای پرانتزی شود. درنتیجه افزایش سطح ویتامین D  با دارو می تواند از بروز بیماری نرمی استخوان جلوگیری کرده و درنتیجه مانع از ایجاد پای پرانتزی در فرد شود .

جراحی

در موارد ی که میزان بدشکلی پاها شدید است، تنها راه بر طرف کردن مشکل، انجام جراحی می باشد. در واقع جراحی تنها راه برطرف کردن کامل حالت پرانتزی پاها در افراد بزرگسال است. پرکاربردترین تکنیک جراحی برای درمان پای پرانتزی در بزرگسالان، استئوتومی  و در کودکان بستن موقت صفحه رشد در سمت مبتلا است.